Većinu gena nasljeđujemo od nje, a ne od mame i tate. U nastavku teksta otkrijte o čemu je riječ. Kada govorimo o porodičnom nasljeđu, često razmišljamo o roditeljima, možda o djedovima i bakama uopšteno, ali rijetko ko se zaustavi na pitanju ko u toj priči ostavlja najdublji genetski trag. Prema sve većem broju naučnih istraživanja, upravo baka po majci ima poseban, izdvojen i trajniji uticaj na nas. Taj uticaj nije samo emocionalan i porodičan, nego i biološki i može se prenijeti i kad se to na prvi pogled ne vidi.
-
Genetska veza koja ne prestaje ni kada nismo često zajedno
Poznati čileanski pisac i mislilac Alejandro Jodorowski objašnjava da se uticaj majčine majke često provlači kroz generacije na tiši, ali postojan način. Po njegovom tumačenju, nasljeđivanje se ponekad ponaša kao preskočena karika: geni mogu da pređu direktno sa bake na unuke, bez snažnog ispoljavanja u generaciji između. To znači da čak i ako niste odrasli uz baku ili je viđate rijetko, dio nje je i dalje utkan u vas.
U prosjeku, svako od nas dijeli oko 25 procenata DNK sa svakim od djedova i baka. Ipak, genetičari već godinama primjećuju da se određeni obrasci nasljeđivanja češće vezuju baš za maminu majku nego za ostale članove porodice. Razlog leži u specifičnom načinu na koji se nasljeđuju X-hromosomi i u tome kako se neki geni „ponašaju“ kroz generacije.
-
X-hromosom i uloga bake po majci
Istraživanje sa Univerziteta Kembridž donijelo je jasniju sliku o tome zašto je baka po majci genetski toliko značajna. Žene imaju dva X-hromosoma, dok muškarci imaju jedan X i jedan Y. Budući da majka oba svoja X-hromosoma nasljeđuje od svojih roditelja, ona taj materijal prenosi direktno na svoju djecu. A tu se pojavljuje uloga bake po majci, čiji se dio prenosi potpuno prirodnim putem, bez „prekida“.
Drugim riječima, baka po majci prenosi oko četvrtine svojih gena na sve svoje unuke, bez obzira na to jesu li muški ili ženski. To joj daje jedinstvenu ulogu u lancu nasljeđivanja. Njeni geni često imaju jači ili stabilniji uticaj upravo zato što prolaze kroz X-hromosomski put koji je prisutan kod svakog djeteta rođenog od njene kćerke.
-
Šta se dešava sa bakama po ocu
Kod očeve majke situacija izgleda drugačije. Baka sa očeve strane može prenijeti svoje X-hromosome samo na svoje ženske unuke, jer X-hromosom preko oca ide isključivo u žensku djecu. Muško dijete od oca dobija Y-hromosom, što znači da u pogledu X-hromosoma nema direktne veze sa očevom majkom.
To vodi do zanimljivog razmaka u genetskom odnosu: ženske unuke mogu biti 50 procenata X-povezane sa očevom majkom, dok muške unuke imaju nula procenta X-povezanosti. To ne znači da baka po ocu ne utiče na svoje muške unuke, nego da je način prenosa gena drugačiji i da je genetska slika jednostavnije rečeno „prisutna na drugim adresama“.
-
Vanjski izgled i sitni detalji koji podsjećaju na baku
Mnogi primijete da djeca ponekad liče upravo na baku po majci, i to čak i kada fizičke sličnosti nisu odmah očigledne. Može se raditi o malim naznakama koje djeluju nevažno, ali ih okolina često primijeti: način osmijeha, rupice na obrazima, oblik kapaka ili boja očiju. Pored tih detalja, često se prenose i određene navike, karakteristični pokreti rukama, držanje tijela ili način na koji neko hoda.
Nasljeđivanje se ne tiče samo spoljašnjeg izgleda. Struktura kostiju, predispozicije mišića, pa čak i određene genetske bolesti mogu poticati od bake ili djeda. Kod bake po majci, zbog posebne genetske veze, takvi uticaji se ponekad vide jasnije nego kod ostale rodbine.
-
Emocionalno nasljeđe koje se prenosi kroz generacije
Jedan od najzanimljivijih aspekata odnosa unuka i bake po majci je ideja emocionalnog nasljeđivanja. Nauka sve češće potvrđuje da iskustva, stresovi i osjećanja koje je žena doživljavala dok je bila trudna mogu ostaviti trag u DNK njenih budućih potomaka. To znači da emocije koje je baka osjećala dok je nosila svoju kćerku mogu postati dio biološke „memorije“ koja se prenosi i na njene unuke.
Ova vrsta nasljeđivanja ne manifestuje se kao konkretno sjećanje, već kao sklonosti, reakcije ili emocionalne senzibilnosti koje se provlače kroz porodičnu liniju. Time se objašnjava zašto se ponekad osjećamo povezano s bakama i prije nego što razumijemo kako je ta veza nastala.
