Zašto je ultrazvuk krvnih sudova vrata važan. U nastavku teksta vam otkrivamo. Krvni sudovi vrata, posebno karotidne arterije, predstavljaju vitalne puteve kroz koje krv dopire do mozga. Kroz njih stalno protiče kiseonikom i hranljivim materijama bogata krv koja omogućava da mozak funkcioniše normalno. Svako suženje ili oštećenje na tim arterijama može imati ozbiljne posljedice, jer čak i kratkotrajni prekid dotoka krvi dovodi do oštećenja moždanih ćelija. Zbog toga se provjera karotidnih arterija smatra jednom od najvažnijih preventivnih mjera u savremenoj medicini.
-
Kako nastaju problemi sa karotidnim arterijama
Kada govorimo o bolestima karotidnih arterija, najčešće se misli na aterosklerozu – proces u kojem se masne naslage, kalcijum i holesterol talože na unutrašnjem zidu arterije. Te naslage stvaraju plak koji postepeno sužava prolaz kroz krvni sud. Tokom godina, zid arterije postaje tvrd i manje elastičan, a protok krvi prema mozgu se smanjuje.
Ove promjene se ne dešavaju preko noći. One se razvijaju tiho, bez vidljivih simptoma, dok jednog dana ne izazovu ozbiljan događaj poput moždanog udara. Zato je ključno prepoznati rizične faktore na vrijeme – povišen holesterol, visoki krvni pritisak, dijabetes, pušenje i fizičku neaktivnost.
-
Rano otkrivanje – najvažniji korak u prevenciji
Srčani i moždani udari često izgledaju kao iznenadni događaji, ali uzroci su prisutni godinama prije nego što dođe do krize. Ultrazvuk karotidnih arterija je najjednostavniji i najpouzdaniji način da se promjene otkriju na vrijeme. Pregled je bezbolan, neinvazivan i traje svega nekoliko minuta, a može otkriti i najmanje naslage koje bi kasnije mogle izazvati velike probleme.
Prema riječima kardiologa dr. Svetislava Mališića, pregled karotidnih arterija ne bi trebalo da bude rezervisan samo za starije osobe. „Često vidimo značajne promjene i kod mlađih ljudi, posebno onih sa porodičnim sklonostima ka povišenom holesterolu“, naglašava on. Zato je preporučljivo da svako ko ima rizične faktore obavi preventivni ultrazvuk bar jednom godišnje.
-
Simptomi koje ne treba zanemariti
Bolesti karotidnih arterija često ne daju jasne simptome dok ne postanu ozbiljne, ali postoje znakovi koji mogu ukazivati na poremećen protok krvi prema mozgu. To su kratkotrajna slabost jedne strane tijela, smetnje govora, gubitak vida na jedno oko, vrtoglavica ili osjećaj nestabilnosti.
Ovi simptomi mogu trajati samo nekoliko minuta i često se zanemaruju jer prolaze sami od sebe. Ipak, oni su upozorenje da se u arterijama već dešavaju promjene koje mogu dovesti do moždanog udara. Pravovremeni pregled može spriječiti takav ishod i omogućiti da se reaguje dok je stanje još pod kontrolom.
-
Struktura i funkcija karotidnih arterija
Karotidne arterije se nalaze s obje strane vrata i svaka od njih se dijeli na unutrašnju (arteria carotis interna) i spoljašnju (arteria carotis externa) granu. Unutrašnja arterija snabdijeva mozak i oči, dok spoljašnja obezbjeđuje krv licu, skalpu, jeziku i vratu.
U zoni njihovog grananja nalazi se karotidni sinus, dio zida bogat receptorima koji mjere krvni pritisak i šalju signale mozgu kako bi se održala stabilnost cirkulacije. Ovi receptori imaju važnu ulogu u sprečavanju naglih padova ili porasta pritiska.
Kada se zbog ateroskleroze lumen arterije suzi, mozak ne dobija dovoljno krvi, što može izazvati privremene ili trajne neurološke smetnje. U težim slučajevima dolazi do stvaranja tromba koji može potpuno blokirati dotok krvi, što rezultira moždanim udarom.
-
Liječenje i savremeni pristupi
Terapija zavisi od stepena suženja arterije. Kod blažih promjena obično se preporučuju lijekovi koji snižavaju masnoće u krvi (statini), regulacija pritiska i promjene životnih navika. Ako je suženje izraženo, moguće su dvije vrste zahvata – karotidna endarterektomija, kojom se plak hirurški uklanja iz zida arterije, ili angioplastika sa stentom, gdje se arterija proširi i ojača metalnim stentom kako bi ostala otvorena.
Cilj liječenja je obnoviti normalan protok krvi prema mozgu i spriječiti nastanak moždanog udara. Redovne kontrole nakon terapije su obavezne, jer se proces ateroskleroze može ponovo razviti ako se ne održi zdrav način života.
-
Prevencija – najbolji lijek
Najefikasniji način da se sačuva zdravlje krvnih sudova jeste prevencija. To znači prestanak pušenja, smanjenje unosa zasićenih masti, redovna fizička aktivnost i održavanje optimalne tjelesne težine. Ishrana bogata povrćem, voćem, ribom i integralnim žitaricama pomaže u smanjenju lošeg holesterola i jačanju krvnih sudova.
Praćenje krvnog pritiska i redovne laboratorijske analize omogućavaju da se promjene otkriju u najranijoj fazi. Time se rizik od srčanog i moždanog udara značajno smanjuje, a vitalnost organizma čuva dugoročno.
