Postoje biljke koje su opasne za nas i naše zdravlje. U nastavku teksta pročitajte o kojij je biljci riječ.U blizini Beograda, na području Pančevačkog rita, započela je sistemska akcija uklanjanja jedne od najopasnijih invazivnih biljaka koje trenutno ugrožavaju biodiverzitet i zdravlje ljudi u Srbiji – Heracleum sosnowskyi, poznate i kao Sosnowskyjeva štaveljika ili divovska svinjska šapa. Akcija je rezultat saradnje Ministarstva zaštite životne sredine, JP „Srbijašume“, Instituta za zaštitu bilja i životnu sredinu i Zavoda za zaštitu prirode Srbije.
-
Prva faza borbe protiv biljke koja ne poznaje granice
Nakon što je Zavod za zaštitu prirode Srbije, zajedno sa stručnjacima Instituta za zaštitu bilja i životnu sredinu, završio mapiranje zahvaćenih područja, odmah se prešlo na prvu fazu uklanjanja. Na osnovu snimaka sa terena, utvrđena je raširenost ove biljne vrste na više lokacija u Pančevačkom ritu. Zbog ozbiljnosti situacije, prioritet je dat parcelama na kojima je prisustvo biljke najgušće i gde se očekuje najbrže širenje.
JP „Srbijašume“, kao prethodni korisnik zemljišta na ovim lokacijama, uključilo je tešku mehanizaciju kako bi izvršilo fizičko uklanjanje biljke. Do sada je obrađeno približno 80% površine na kojima je detektovana Sosnowskyjeva štaveljika. Ovo je samo početak – planira se više faza uklanjanja koje će se sprovoditi tokom vegetacione sezone, kako bi se sprečilo njeno dalje razmnožavanje i osvajanje novih prostora.
-
Zašto je Heracleum sosnowskyi prijetnja koju ne smijemo ignorisati
Heracleum sosnowskyi potiče sa Kavkaza, odakle je preneta u druge delove Evrope u 20. veku, prvobitno kao dekorativna biljka i zbog navodne koristi u stočnoj ishrani. Međutim, ubrzo se pokazalo da se ova biljka ponaša kao tipična invazivna vrsta – širi se nekontrolisano, potiskuje lokalnu floru i narušava ekološku ravnotežu.
Njena veličina je zastrašujuća – može narasti do pet metara u visinu, sa stabljikom debljine ruke i belim cvetovima prečnika i do pola metra. Ali prava opasnost krije se u njenoj hemiji. Sosnowskyjeva štaveljika sadrži furanokumarine, jedinjenja koja u kontaktu sa kožom i pod uticajem sunčevih zraka izazivaju teške opekotine. Plikovi, ožiljci i pigmentacijske promene mogu trajati mesecima, a u ozbiljnim slučajevima neophodno je bolničko lečenje.
Najosetljiviji su deca i neinformisani prolaznici koji iz radoznalosti mogu dotaknuti biljku, ne znajući kakve posledice to može izazvati. Problem je još veći jer biljka često raste u blizini reka, puteva i šuma – dakle, na mestima gde su ljudi svakodnevno prisutni.
-
Brza ekspanzija i šteta za ekosistem
Osim što ugrožava zdravlje, Heracleum sosnowskyi predstavlja ozbiljnu pretnju za biodiverzitet i poljoprivredu. Njeno širenje je izrazito agresivno – zauzima prostore koji su prethodno pripadali autohtonim vrstama, čime uništava prirodnu vegetaciju i menja strukturu zemljišta.
Biljka može proizvesti hiljade semenki koje vetar i voda lako prenose na nove lokacije. Kada se jednom proširi, njeno iskorenjivanje je dugotrajan i složen proces, koji zahteva stalni nadzor i višegodišnje aktivnosti. Ukoliko se ne suzbije na vreme, šteta po ekosistem može postati nepopravljiva.
-
Kako prepoznati i šta (ne) raditi ako je vidite
Sosnowskyjevu štaveljiku je relativno lako uočiti zbog njenih ogromnih listova i karakterističnih belih cvetova složenih u štitaste cvasti. Ipak, ono što sledi nakon prepoznavanja je ključno – nikako ne treba pokušavati njeno uklanjanje bez zaštitne opreme.
U dodiru s kožom, čak i male količine soka biljke, uz izlaganje UV zračenju, mogu izazvati ozbiljne reakcije. Ako dođe do kontakta, preporučuje se da se koža odmah opere sapunom i hladnom vodom, a zatim zaštiti od sunca barem 48 sati. Najbolje je izbegavati bilo kakav dodir i odmah prijaviti nadležnim institucijama lokaciju na kojoj se biljka nalazi.
U mnogim evropskim zemljama, kao što su Nemačka, Poljska ili Litvanija, borba protiv Heracleum sosnowskyi je institucionalizovana – uklanjanje obavljaju specijalizovani timovi opremljeni zaštitnim odelima i hemikalijama, jer svaka pogrešna procena može završiti ozbiljnim povredama.
-
Dalji koraci i potreba za javnom sviješću
S obzirom na ozbiljnost situacije, neophodno je da građani budu informisani i oprezni. Ova biljka nije samo estetski nepoželjna – ona predstavlja zdravstveni i ekološki problem koji zahteva zajednički odgovor institucija, stručnjaka i lokalnog stanovništva. Ministarstvo zaštite životne sredine planira nastavak aktivnosti tokom cele vegetacione sezone, uz stalnu saradnju sa relevantnim institucijama.
